Πρώιμη Παρέμβαση – Έγκαιρα Σημάδια

ή μήπως το αντίστροφο ;

Πρώιμα σημάδια – Έγκαιρη Παρέμβαση

Στην πραγματικότητα ισχύουν και τα δύο, αφού είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος !!! Είναι αναμφισβήτητο και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η πρώιμη παρέμβαση έχει θεαματικά αποτελέσματα και είναι κομβικής σημασίας για την εξέλιξη, την πρόοδο και την ανάπτυξη του παιδιού.

 

Είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς να παρακολουθούν την εξέλιξη του παιδιού τους, γνωρίζοντας τα βασικά λειτουργικά αναπτυξιακά ορόσημα. Έτσι θα είναι σε θέση να διαπιστώσουν έγκαιρα μία καθυστέρηση στην ανάπτυξη του παιδιού τους ή να αναγνωρίσουν μία μη αναμενόμενη και πιθανόν «μη φυσιολογική» αναπτυξιακή εκδήλωση. Σε αυτή την περίπτωση μπορούν να απευθυνθούν στους ειδικούς, οι οποίοι είναι σε θέση να καθησυχάσουν, στην περίπτωση που η διαφοροποίηση είναι στα πλαίσια της τυπικής ανάπτυξης, ή να αξιολογήσουν και να διαγνώσουν μία πιθανή διαταραχή της ανάπτυξης και έτσι το παιδί να παραπεμφθεί έγκαιρα σε θεραπευτική παρέμβαση.

Κάθε παιδί αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό στην κατάκτηση των λειτουργικών του δεξιοτήτων. Πρέπει λοιπόν να είναι σαφές, ότι η παρακολούθηση της ανάπτυξης ενός παιδιού, δεν ταυτίζεται με έναν ποσοτικό σχολαστικό έλεγχο οροσήμων, καθώς και η ποιότητα εκδήλωσης των λειτουργικών σταδίων είναι επίσης πολύ σημαντική. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι δεν είναι σωστό να αθροίζουμε τις δεξιότητες που πρέπει να έχει ένα παιδί σε μία συγκεκριμένη ηλικία και διαπιστώνουμε ότι υπάρχει πρόβλημα αν υπολείπεται σε μία  ή σε δύο από αυτές.  Είναι όμως πολύ σημαντικό να μπορεί ο γονιός να παρακολουθεί, αν το παιδί του εξελίσσεται σύμφωνα με τα αναμενόμενα αναπτυξιακά ορόσημα, ώστε να αναγνωρίσει, αν χρειάζεται, περαιτέρω αξιολόγηση και παρέμβαση.Αυτή ακριβώς την ανάγκη, για παραπομπή έγκαιρης παρέμβασης, εξυπηρετούν και οι ακόλουθοι πίνακες. Οι πίνακες αυτοί δεν καταγράφουν τα τυπικά ορόσημα της αναπτυξιακής πορείας των παιδιών 0 – 3 ετών, αλλά τα ορόσημα επικινδυνότητας, που μπορεί να είναι ένδειξη αναπτυξιακής καθυστέρησης, ανά τομέα λειτουργικότητας. Πιο συγκεκριμένα, στις λίστες που ακολουθούν αναφέρονται οι «κόκκινες γραμμές» ή αλλιώς τα σημάδια συναγερμού, που πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς, στην περίπτωση που τα βασικά αυτά αναπτυξιακά ορόσημα απουσιάζουν.

Αδρή κινητικότητα

Αν το παιδί …..

• Δεν ρολλάρει (ανάμεσα στην ύπτια και την πρηνή)   σε ηλικία 7 μηνών.
• Δεν σηκώνει το κεφάλι και τους ώμους του από την πρηνή θέση, στηριζόμενο σε τεντωμένα χέρια, έως την ηλικία των 8 μηνών.
• Δεν κάθεται ανεξάρτητα ως την ηλικία των 10 μηνών.
• Δεν έρπει  στο πάτωμα με την κοιλιά του ως την ηλικία των 10 μηνών.
• Δεν μπουσουλάει  στην ηλικία των 12 μηνών.
• Δεν κάθεται σε παιδική καρέκλα ως 12 μηνών.
• Δεν σηκώνεται προς την όρθια στάση μέχρι 12 μηνών.
• Δεν ορθοστατεί ανεξάρτητο ως την ηλικία των 14 μηνών.
• Δεν περπατάει ως 18 μηνών.
• Δεν πηδάει ως την ηλικία των 30 μηνών.

Δεν είναι ανεξάρτητο στις σκάλες (πάνω-κάτω) έως 30 μηνών.

… επίσης σημεία κινδύνου αποτελούν και οι ακόλουθες, μη αναμενόμενες, μορφές αδρής κινητικότητας . Αν …..

• χρειάζεται να στηρίζει τα χέρια του πάνω στο σώμα του,  για να επιτύχει όρθια θέση
• περπατά, στηριζόμενο μόνο στα δάχτυλα των ποδιών του και όχι σε ολόκληρα τα πέλματα
• πέφτει συχνά ή χωρίς προφανή λόγο
• περπατά στα δάκτυλα των ποδιών σε ηλικία δύο ετών
• μετακινείται έρποντας με ασυνήθιστο τρόπο.

Λεπτή κινητικότητα

Αν το παιδί  …

• Διατηρεί τα δύο του χέρια κλεισμένα σε γροθιά μετά τους 6 μήνες.
• Δεν φέρνει και τα δύο του  χέρια στη μέση γραμμή (κέντρο του σώματος) ως την ηλικία των 10 μηνών.
• Δεν χτυπά αντικείμενα μεταξύ τους ως την ηλικία των 10 μηνών.
• Δεν χτυπά παλαμάκια τα χέρια του ως την ηλικία των 12 μηνών.
• Δεν απελευθερώνει σκόπιμα και άμεσα αντικείμενα ως την ηλικία των 12 μηνών.
• Δεν είναι σε θέση να γύρει και να κρατήσει το μπιμπερό  μόνο του, για να πιεί χωρίς να ξαπλώσει, έως 12 μηνών.
• Κρατά το μαρκαδόρο με το χέρι κλεισμένο σε γροθιά σε ηλικία 18 μηνών.
• Δεν χρησιμοποιεί τη σύλληψη λαβίδας  (αντίχειρας και δείκτης με το μαλακό μέρος της φάλαγγας) ως την ηλικία των 18 μηνών.
• Δεν αντιγράφει μία κάθετη γραμμή ως 24 μηνών.
• Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ψαλίδι έως  τους 30 μήνες.

… Επίσης μπορεί να είναι λόγος για παραπομπή σε πρώιμη παρέμβαση, αν …

• χρησιμοποιεί μόνο ένα χέρι για την ολοκλήρωση εργασιών
• δεν μπορεί να μετακινήσει το βραχίονά του ή  να ανοίξει το χέρι του
• δεν ολοκληρώνει σύντομες εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση•
• εμφανίζει ασυντόνιστες  κινήσεις όταν εκτελεί δραστηριότητες
• ζωγραφίζει, είτε πιέζοντας πολύ έντονα είτε πολύ ελαφριά, το γραφικό εργαλείο.

Αντίληψη – Επίλυση προβλημάτων

Αν το παιδί …

• Δεν μιμείται το συμβολικό παιχνίδι με μια κούκλα (π.χ. φιλά, ταΐζει το μωρό) μέχρι την ηλικία των 15 μηνών.
• Δεν είναι σε θέση να κατηγοριοποιήσει δύο διαφορετικά αντικείμενα ανά   κατηγορία, ως την ηλικία των 27 μηνών.
• Δεν μπορεί να μιμηθεί μία δραστηριότητα από μνήμης ως τους 27 μήνες (π.χ. δείξε μου πώς βουρτσίζεις τα δόντια σου).
• Δεν είναι σε θέση να ταυτίσει αντικείμενα ανά χρώμα ως την ηλικία των 31 μηνών.
• Αντιμετωπίζει δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους του.
• Δεν αναγνωρίζει τις αλλαγές στο περιβάλλον και τη ρουτίνα του.

Αισθητηριακά

Αν το παιδί  …

• Βρίσκεται συνέχεια σε κίνηση και έχει πολύ μικρή προσοχή στις δραστηριότητές του.•
• Έχει πολύ χαμηλή διέγερση, φαίνεται να είναι κουρασμένο και αργό στην ανταπόκριση, όλη την ώρα, ακόμη και μετά από τον ύπνο.
• Είναι πολύ επιλεκτικό στο φαγητό του.
• Δεν γνωρίζει πότε τραυματίζεται ή χτυπά (δεν κλαίει και δείχνει να μην το αντιλαμβάνεται)
• Φοβάται τις κινητικές δραστηριότητες και αποφεύγει να κουνιέται στην κούνια ή να γυρίζει το κεφάλι του ανάποδα (π.χ. να κάνει τούμπα)
• Εμφανίζει δυσκολίες στην εκμάθηση νέων δραστηριοτήτων (πραξιακός σχεδιασμός).
• Δυσκολεύεται να ηρεμήσει.
• Κινείται συνεχώς, ακόμη και όταν κάθεται.
• Δεν έχει βλεμματική επαφή.
• Συχνά πηδά, πέφτει σκόπιμα στο πάτωμα ή συγκρούεται σε πράγματα.
• Αναζητά ευκαιρίες για πτώση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την ασφάλειά του ή την ασφάλεια των άλλων.
• Αγγίζει συνεχώς ό, τι βλέπει.• Είναι υποτονικό.•
• Δυσκολεύεται στις μεταβάσεις ανάμεσα στις  δραστηριότητες ή τοποθεσίες.
• Αναστατώνεται υπερβολικά με την αλλαγή της ρουτίνας του.
• Αντιπαθεί το μπάνιο και τις περιποιήσεις όπως: βούρτσισμα δοντιών, βούρτσισμα μαλλιών, κούρεμα μαλλιών ή κόψιμο νυχιών κ.λπ.
• Φοβάται ή αποφεύγει να αγγίζει διαφορετικές υφές όπως γρασίδι, άμμο, χαλί, μπογιά, πλαστελίνη κ.λπ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα προβλήματα αισθητηριακής ολοκλήρωσης  και αισθητηριακής επεξεργασίας πρέπει να ελέγχονται και να αξιολογούνται μόνο από εξειδικευμένο επαγγελματία εργοθεραπευτή, ο οποίος είναι σε θέση να διακρίνει τις αισθητηριακές δυσλειτουργίες από πιθανά ψυχολογικά ή συμπεριφοριστικά προβλήματα.

Πιθανά οπτικά προβλήματα μπορεί να υπάρχουν αν το παιδί …

• Δεν έχει βλεμματική επαφή με άλλους ή κρατά αντικείμενα πιο κοντά  στο ένα ή και τα δύο μάτια, προκειμένου να τα δει.
• Δεν προσεγγίζει κάποιο αντικείμενο κοντά. Πιθανά προβλήματα ακοής μπορεί να υπάρχουν αν το παιδί …
• Δεν ανταποκρίνεται στους ήχους ή τις φωνές των οικείων ανθρώπων.
• Δεν προσεγγίζει κουδούνια ή άλλα αντικείμενα που παράγουν ήχο.
• Δεν ανταποκρίνεται κατάλληλα σε διαφορετικά επίπεδα ήχου.
• Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του.

Αυτοφροντίδα – Αυτουπηρέτηση

Αν το παιδί  …

• Αντιμετωπίζει δυσκολίες στο δάγκωμα, ή  τη μάσηση φαγητού κατά τη διάρκεια του γεύματος.
• Χρειάζεται υπερβολικό χρόνο για να μασήσει ή να καταπιεί το φαγητό του.
• Βήχει ή πνίγεται συχνά κατά τη διάρκεια του φαγητού.
• Αλλάζει η ποιότητα της φωνής του στη διάρκεια ή μετά το φαγητό (π.χ. ακούγεται  βραχνό, όταν μιλά ή κάνει ασυνήθιστους ήχους).
• Αντιμετωπίζει σημαντική δυσκολία στη μετάβαση μεταξύ διαφορετικών σταδίων του φαγητού.
• Δεν τρώει με τα χέρια του ως την ηλικία των 14 μηνών.• Δεν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει  κουτάλι στην ηλικία των 15 μηνών.
• Δεν κρατά και δεν πίνει από ένα κανονικό ανοιχτό κύπελλο ως την ηλικία των 15 μηνών.
• Δεν είναι σε θέση να βγάλει το καπέλο του, τις κάλτσες ή γάντια του, κατόπιν αιτήματος, ως την ηλικία των 15 μηνών.
• Δεν προσπαθεί να πλύνει τα χέρια του ή το πρόσωπό του ως τους 19 μήνες.
• Δε βοηθά στη διαδικασία ντυσίματος ως  τους 22 μήνες.
• Δεν μπορεί να ξεκουμπώσει σκόπιμα μεγάλα κουμπιά ή να λύσει  κορδόνια ως τους 34 μήνες.

Κοινωνικές Συναισθηματικές Δεξιότητες παιχνιδιού

Αν το παιδί  …•

• Δεν χαμογελά στους 4 πρώτους μήνες της ζωής του.
• Δεν έχει επαφή με τα μάτια κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων και δεν αλληλοεπιδρά με συνομήλικους  ή / και ενήλικες.
• Δεν αλληλοεπιδρά κοινωνικά κατά τους 12 μήνες της ζωή του.•
• Δεν μιμείται ενέργειες και κινήσεις ως την ηλικία των 24 μηνών.
• Δεν ασχολείται με το συμβολικό παιχνίδι ως την ηλικία των 24 μηνών.
• Δεν προσεγγίζει τα παιχνίδια, παίζοντας με τον κατάλληλο τρόπο.
• Προσηλώνεται σε αντικείμενα που περιστρέφονται ή προσπαθεί να περιστρέψει πράγματα που συνήθως δεν περιστρέφονται.
• Αντιμετωπίζει σημαντική δυσκολία στην εκτέλεση εργασιών.
• Αναστατώνεται υπερβολικά σε αλλαγές ή μεταβάσεις από δραστηριότητα σε δραστηριότητα.

Οι ενημερωμένοι γονείς μπορούν να παρακολουθούν την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού τους και να είναι σε ετοιμότητα, στην περίπτωση που βασικά αναπτυξιακά ορόσημα καθυστερούν σημαντικά ή εκδηλώνονται μη αναμενόμενες συμπεριφορές, να αναζητήσουν έγκαιρα την πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση.